RẦY HẠI SẦU RIÊNG: DẤU HIỆU & PHÒNG TRỪ

Thông tin dịch hại

RẦY HẠI SẦU RIÊNG: DẤU HIỆU & PHÒNG TRỪ

19/08/2025

Khi các vườn sầu riêng bước sắp bước vào giai đoạn phục hồi sau thu hoạch, thời điểm cây ra đọt non thì đây cũng là lúc rầy hại trở thành đối tượng được các chủ vườn quan tâm trọng điểm. Rầy là tên gọi chung và tùy theo từng đối tượng cây trồng cụ thể sẽ có các loại rầy đặc trưng gây hại. Điển hình trên cây sầu riêng là rầy xanh và rầy nhảy, loài côn trùng nhỏ bé này có thể gây ra thiệt hại to lớn, làm cây suy yếu, bộ lá không được sung sức từ đó ảnh hưởng tới quá trình ra hoa đậu trái sau này.

Tên khoa học là Empoasca sp.

Tên tiếng Anh là leafhopper.

Tại Việt Nam loài côn trùng này phân bố tập trung ở các vùng trồng chè. Trên cây sầu riêng theo điều tra và ghi nhận có ba loại rầy gồm:

Rầy xanh Empoasca flavescens Fabricius

Rầy xanh 2 chấm (Amrasa biguttula Ishida)

Rầy xanh 4 chấm (A. splendens Ghauri)

Trong đó rầy xanh 2 chấm và rầy xanh 4 chấm chiếm trên 50%.

ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI & VÒNG ĐỜI

Một chu kỳ phát triển của rầy xanh có thể kéo dài từ 14 – 21 ngày tùy vào điều kiện thời tiết. Mỗi năm, có thể sinh sản từ 7 – 8 lứa, đặc biệt vào mùa ẩm ướt.
Trứng (5 – 8 ngày): Trứng mới đẻ màu trắng sữa, sắp nở có màu lục nhạt hay hơi nâu, hình thoi và hơi cong như quả chuối, dài khoảng 0,8 mm và đẻ trứng vào đọt non, cuống lá và gân lá.
Rầy non (9 – 11 ngày (mùa Xuân); 7 – 8 ngày (mùa Hè); 14 – 16 ngày (mùa Đông)): Rầy xanh non có 5 tuổi, gần giống với rầy trưởng thành nhưng cánh chưa mở. Rầy mới nở màu trắng trong suốt, dài 1 mm, màu sắc chuyển dần thành màu xanh lá.

Rầy trưởng thành (2 – 21 ngày): Màu xanh lá nhạt hoặc xanh lục giúp chúng ngụy trang dễ dàng trên lá cây, thân dài 2,5 – 4 mm. Đầu hơi hình tam giác, giữa đỉnh đầu có đường vân trắng, và hai bên có chấm đen nhỏ. Cánh trong mờ, màu xanh lục, xếp úp như mái nhà.

Rầy nhảy (còn được gọi là rầy phấn, rầy phấn trắng) là một đối tượng gây hại phổ biến trên cây sầu riêng ở Việt Nam. Trên cây sầu riêng, rầy nhảy có thể xuất hiện nhiều hơn cả rầy xanh.

Tên khoa học là Allocaridara malayensis Crawford.

Tên tiếng Anh là Durian psyllid.

Phát triển mạnh trong điều kiện thời tiết nắng nóng, gây hại lá non, làm ảnh hưởng đến sự quang hợp của cây, từ đó ảnh hưởng đến việc ra hoa ít hơn, đậu trái kém hơn, trái bị sượng, phẩm chất kém sau này.

Trứng: Hình bầu dục màu vàng nhạt, kích thước rất nhỏ khoảng 1 mm và được đẻ thành từng ổ (8 – 14 trứng) ở mặt trên lá non còn chưa mở lá.

Ấu trùng: Chia làm 5 tuổi
- Tuổi 1 có màu vàng, di chuyển rất chậm hoặc không di chuyển.
- Tuổi 2, cơ thể bắt đầu phủ một lớp sáp trắng và có một ít lông tơ màu trắng ở phần cuối bụng.
- Từ tuổi 3 trở đi cơ thể có các sợi sáp trắng như bông gòn rất dài ở cuối đuôi. Từ tuổi 2 đến tuổi 5 ấu trùng di chuyển rất nhanh khi bị tác động.

Thành trùng: Con trưởng thành không có lông trắng như ấu trùng; cơ thể có màu nâu lợt thiên hơi ngả vàng, cánh trong suốt, thường xuất hiện ở mặt dưới lá.

Cả ấu trùng và thành trùng đều chích hút nhựa lá non chưa mở và đẻ trứng vào lá sầu riêng khi mới ra mũi giáo.
Vị trí gây hại: Đọt non và Lá non.
Dấu hiệu nhận biết: Trên lá có các chấm vàng (thường ở rìa mép lá), vết chích ở gân lá làm cho lá bị cong queo và cháy từ mép lá vào bên trong.
Tác hại:
- Giảm khả năng quang hợp, dẫn đến việc cung cấp chất dinh dưỡng cho cây bị giảm sút.
- Nặng thì làm lá bị héo rũ, biến dạng, rụng lá non của cơi đọt, làm ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây. Điển hình là tình trạng “cháy rầy”. hoặc nhẹ hơn thì lá sẽ bị nhỏ hơn bình thường, có lỗ thủng và quăn queo khi lớn.
- Đồng thời là tác nhân truyền bệnh virus cho cây cây trồng. Gián tiếp tạo điều kiện cho nấm bồ hống phát triển, ảnh hưởng đến quang hợp của lá, và năng suất của cây sau này.
Lây lan & Cư trú:
- Rầy xanh di chuyển bằng cánh bò ngang, rầy trưởng thành sợ ánh sáng trực xạ, ban ngày trú ẩn mặt dưới lá, nhưng ban đêm di chuyển lên mặt trên của lá. Nếu bị tác động có thể bay sang lá khác gần đó.
- Rầy nhảy có thể sống đến 06 tháng, ít di chuyển (chỉ bay khi bị tác động đến). Ban ngày nhạy cảm với ánh sáng nên chỉ xuất hiện ở mặt dưới của lá, ban đêm di chuyển lên mặt trên của lá chích hút.

Phòng ngừa:

Kiểm tra và thăm vườn thường xuyên nhằm phát hiện rầy sớm hơn, giúp xử lý kịp thời, ngăn chặn nguy cơ bùng dịch.

Sử dụng bẫy màu vàng và bẫy đèn đẻ thu hút và loại bỏ rầy trưởng thành, làm giảm mật số rầy trong vườn. Lưu ý cần phải xem xét hướng gió để đặt bẫy hiệu quả.

Tưới phủ: Phun nước từ ngọn xuống sẽ giúp rửa trôi cả ấu trùng và thành rùng của rầy hại.

Cân bằng dinh dưỡng: Cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cần thiết cho cây để tăng khả năng chống chịu trước các loại sâu rầy gây hại.

Bảo vệ thiên địch: Nhện, bọ rùa, ong ký sinh là thiên địch của rầy nhảy nên cần tạo điều kiện cho các loài thiên địch cư ngụ.

Diệt trừ:

Đúng thuốc: Sử dụng các loại thuốc trừ rầy thay phiên nhau để tránh dẫn đến việc rầy kháng thuốc.
- Các loại thuốc sinh học như nấm Metarhizium anisopliae (nấm Xanh hay nấm lục cương) tiêu diệt rầy, có thể pha chung với dầu khoáng để tăng thêm hiệu quả.
- Biện pháp hóa học: Phun định kỳ 5 – 7 ngày/lần vào giai đoạn cây lú mũi giáo để bảo vệ cơi đọt bằng cách phối hợp luân phiên hoạt chất phổ biến gồm Imidacloprid, Acetamiprid, Buprofezin, Fenobucarb, Thiamethoxam, Dinotefuran, Clothianidin, Pymetrozine, Flonicamid, Cartap hydrochloride…
Đúng liều: Pha thuốc theo liều khuyến cáo tránh dẫn đến việc rầy kháng thuốc.
Đúng lúc: Phun khi cây sầu riêng vừa nhú mũi giáo và phun lặp lại 5 – 7 ngày/lần.
Đúng cách: Phun thuốc ướt đều tán lá, phun vào sáng sớm hoặc chiều mát để tăng hiệu quả phòng trừ.